Zegar jodowy

Doświadczenie to, nazywane także reakcją Harcourta można bezpiecznie i tanio przeprowadzić w warunkach domowych, do czego zachęcam. Należy jedynie zastąpić kwas siarkowy octem spożywczym.

Pierwszym etapem doświadczenia jest przygotowanie roztworu skrobi w 50 ml gorącej wody i dodanie do niego około 2,5 ml jodyny. Następnie należy dodać roztwór tiosiarczanu sodu (można go zastąpić witaminą C) do odbarwienia roztworu i z niewielkim nadmiarem, nie może być go jednak za dużo. Po zakwaszeniu mieszaniny kwasem siarkowym (lub octowym) dodaje się 5-10 ml wody utlenionej i intensywnie miesza. Efekt jest widoczny po pewnym czasie zależnym m.in. od temperatury, mieszania i ilości dodanych odczynników wynoszącym od kilku sekund do kilku minut. Nie należy więc wylewać roztworu zbyt wcześnie. W razie niepowodzenia należy powtórzyć eksperyment, zmieniając proporcje odczynników.

W roztworze zachodzą równocześnie dwie reakcje. Pierwsza z nich odpowiada za redukcję jodu z jodyny do jodków przez tiosiarczan sodu. Jodki nie zabarwiają roztworu skrobi.

2 S2O32- + I2 --> S4O6 2- + 2 I

W obecności silnego kwasu nadtlenek wodoru (woda utleniona) utlenia jodki z powrotem do wolnego jodu zgodnie z równaniem:

H2O2 + 2 H+ + 2 I- --> I2 + 2 H2O

Pierwsza reakcja jest szybsza, więc jod jest redukowany natychmiast po powstaniu i nie może doprowadzić do zabarwienia roztworu. Tiosiarczan zużywa się podczas reakcji, kiedy go zabraknie ciecz przyjmuje fioletową barwę. Jeżeli roztwór był dokładnie wymieszany dzieje się to równomiernie w całej objętości cieczy. W niemieszanych roztworach efekt przemieszcza się od dołu do góry, ponieważ z powodu większej gęstości woda utleniona opada na dno naczynia. Roztwór można rozlać do dwóch naczyń, kolor zmieni się w obu równocześnie.

UWAGA: AUTOR NIE ODPOWIADA ZA WYPADKI POWSTAŁE W SKUTEK WYKONYWANIA DOŚWIADCZENIA. KWAS SIARKOWY MOŻE BYĆ UŻYWANY TYLKO PRZEZ NAUCZYCIELA, W WERSJI DOMOWEJ NALEŻY ZASTĄPIĆ GO OCTEM. JODYNA ZOSTAWIA TRUDNE DO USUNIĘCIA ŚLADY NA UBRANIACH.

źródła: https://www.youtube.com/watch?v=echi-cV4yPs https://pl.wikipedia.org/wiki/Zegar_jodowy https://pl.wikipedia.org/wiki/Nadtlenek_wodoru